چغازنبیل خوزستان

چغازنبیل خوزستان

زیگورات چغازنبیل خوزستان یکی از معدود یادگارهای دوران عیلامی ها به حساب می آید. این زیگورات عظیم و با شکوه نیایشگاه باستانی تمدنی باستانی بوده است. قدمت این نیایشگاه و معماری فوق العاده آن باعث شده تا این سازه عظیم به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری ایران شناخته شود.

تاریخچه چغازنبیل خوزستان

قدمت بنای زیگورات چغازنبیل خوزستان به ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد بر می گردد. در آن دوره پادشاه بزرگ عیلام این شهر مذهبی را ساخت تا در خور ستایش الهه نگهبان شهر باستانی شوش باشد.بر اساس اسنادی که از بین النهرین به دست آمده است، زیگورات چغازنبیل در سال ۶۴۰ پیش از میلاد به دست آشور بانی پال، پادشاه معروف آشوری ویران گشته است.این بنا سال ها در زیر تلی از خاک مدفون شده بود و هیچ کس از وجود آن خبر نداشت.

تا اینکه در سال ۱۸۹۰ میلادی، ژاک دو مورگان که زمین شناسی معروف بود در ناحیه چغازنبیل معادن نفتی کشف کرد. حدود پنجاه سال مهندسان نفت در زمین های این محوطه مشغول کار بودند تا اینکه آجری را پیدا کردند که بر روی آن کتیبه ای حک شده بود. همین آجر، سرآغاز کاوش های باستان شناسی در محوطه باستانی شوش گشت. نتیجه این کاوش ها، کشف یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری ایران از دل خاک بود.اما حالا پس از گذشت حدود پنجاه سال بیرون آمدن این بنا از درون خاک باعث شده تا زیگورات چغازنبیل خوزستان در معرض فرسایش دوباره قرار بگیرد و به سرعت رو به نابودی رود.زیگورات چغازنبیل خوزستان، نیایشگاهی باستانی مربوط به تمدن عیلام می باشد.

وجه تسمیه چغازنبیل خوزستان

واژه چغازنبیل متشکل از دو بخش چغا و زنبیل می باشد. چغا در زبان های رایج در سرزمین های غربی ایران به معنای تپه می باشد. زنبیل هم به معنی سبد می باشد. در واقع معنی چغازنبیل تپه ای سبد شکل است. پیش از آنکه محوطه چغازنبیل به وسیله باستان شناسان کشف گردد، مردم بومی این تپه خاکی را شبیه یک زنبیل بزرگ می دیدند و این نام را برای آن انتخاب کردند.

اما نام اصلی این معبد باستانی، چغازنبیل نمی باشد. بلکه در زمان عیلامی ها این نیایشگاه مقدس را دور اونتاش می خواندند. کتیبه های کشف شده از این معبد گواه بر این موضوع است که یکی از پادشاهان بزرگ عیلامی به نام اونتاش گال دستور به ساخت این زیگورات عظیم می دهد تا محلی باشد برای پرستش خداوندان بزرگی همچون اینشوشیناک و ناپیریشا.

معماری چغازنبیل خوزستان

زیگورات چغازنبیل خوزستان معبدی مربع شکل بوده است که در پنج طبقه بنا گشته بود. به طور کلی زیگورات ها بنایی مطبق و هرمی شکل هستند که برای پرستش خدایان ساخته می شدند. زیگورات ها به این صورت ساخته می شدند که هر چقدر بر طبقات بنا افزوده می شد، ابعاد طبقات بالاتر کوچک تر می گشت. به صورتی که بالاترین طبقه تبدیل به یک اتاق کوچک می گشت که معبد اعلی در آن قرار داشت. تمدن های بین النهرین در ساخت زیگورات ها مهارت بسیار زیادی داشتند و به نظر می رسد که ساخت این نوع از بناها در دوران عیلامی در ایران نیز رایج می گردد.

یکی از ویژگی های زیگورات چغازنبیل خوزستان که وجه تمایز آن با دیگر زیگورات های بین النهرین هم محسوب می شود، ساختار طبقات آن می باشد. طریقه ساخت زیگورات های بین النهرین به این گونه بوده است که طبقات بالایی بنا بر روی طبقات زیرین ساخته می شدند. در حالی که تمامی طبقات زیگورات چغازنبیل دارای شالوده ای مجزا می باشد. به این صورت که هر پنج طبقه از کف زمین ساخته شده و بالا آمده اند.بر اساس تخمین هایی که زده شده، ارتفاع زیگورات چغازنبیل خوزستان در گذشته حدود ۵۲ متر بوده که در حال حاضر تنها ۲۵ متر از آن باقی مانده است.ناودان های متعددی از جنس سفال در زیگورات چغازنبیل کشف شده است.

ویژگی ها و خصوصیات زیگورات چغازنبیل خوزستان

مهم ترین ویژگی زیگورات چغازنبیل خوزستان، معماری بسیار دقیق و منحصر به فرد آن می باشد. وجود سازه های آبی هوشمند در این بنای شگفت انگیز، ساختار مهندسی جالب آن را نشان می دهد. در بخش های مختلفی از این بنا ناودان های سفالی ای دیده می شود که باعث می شدند آب باران به بیرون از سازه و سطحی صاف هدایت گردد. به این صورت آب باران سبب نابودی این بنا نمی گشته است.به طور کلی زیگورات چغازنبیل دارای یک سیستم آبی بسیار پیچیده بوده است. برخی بر این باور هستند که سیستم آبی این سازه مانند یک تصفیه خانه عمل می کرده است. به صورتی که این سیستم آب جمع شده از باران را تصفیه می کرده و آن را از طریق کانال هایی به داخل شهر هدایت می کرده است.

آنچه که امروز از این سازه شگفت انگیز دیده می شود، تله ای از خاک و آجر است که بر روی هم چیده شده اند. اما بر اساس اسناد به دست آمده سازه این معبد پر از تزئینات شگفت انگیز و بی نظیر بوده است. تمامی این معبد با کاشی های لعاب دار و سنگ های رنگین پوشانده شده بود. استفاده از صنعت شیشه گری در ایران برای اولین بار در این معبد صورت پذیرفته است.از دیگر ویژگی های بسیار جالب زیگورات چغازنبیل خوزستان، حک شدن کتیبه های مختلف بر روی تمامی آجرهای بنا می باشد. این کتیبه ها به زبان عیلامی نوشته شده اند و هر کدام از آنها حامل پیام های مهمی برای آیندگان تمدن عیلامی هستند.