حمام شاه مشهد

حمام شاه مشهد کجاست؟

حمام شاه مشهد از جمله بناهای تاریخی این شهر زیارتی به شمار می رود. در گذشته حمام های عمومی زیادی وجود داشته است که امروزه به مکان های بازدیدی و موزه های مختلف تبدیل شده اند. حمام شاه یا حمام مهدی قلی بیگ از جمله حمام هایی است که امروزه در شهر مشهد به موزه مردم شناسی  تغییر یافته است.

حمام های ایرانی دارای معماری خاص و زیبایی هستند که می توان حتی بعد از گذشت سالها نیز از آنها به عنوان مکان های عمومی برای نمایش فرهنگ و آداب و رسوم استفاده کرد. حمام شاه در سال 1374 در لیست آثار ملی ایران ثبت گردید. ما در این مقاله به بررسی تاریخچه حمام شاه و سایر جاذبه های گردشگری آن می پردازیم.

تاریخچه حمام شاه مشهد

تاریخچه حمام شاه مشهد مربوط به دوران صفوی است و قدمتی تقریبا چهارصد ساله دارد. این حمام در سال 1027 به دستور مهدی قلی بیگ ساخته شده است. مهدی قلی خان از بزرگان دوران صفوی و از خدمتگزاران شاه عباس اول بود. گفته می شود مهدی قلی بیگ حمام را وقف حرم امام رضا کرده تا هزینه آن صرف امور خیریه و زمین های اوقافی حرم امام رضا گردد.

همچنین در کنار این حمام یک قنات نیز احداث شده که برای تامین آب حمام، حرم، مسجد گوهرشاد و زمین های زراعی استفاده می گردید. علت نامگذاری حمام مهدی قلی بیگ به حمام شاه مشهد، نزدیکی و مجاورت حمام به حرم امام رضا بوده است. نام این حمام بعد از انقلاب 57، به نام حمام رضوی تغییر پیدا کرد. اما هنوز نیز بسیاری از مردم این حمام را با نام قدیمی یعنی حمام شاه می شناسند.حمام شاه مشهد در سال 1356 در لیست بناهای تاریخی کشور قرار گرفت و چند دهه بعد نیز به فعالیت خود به عنوان حمام عمومی ادامه داد. اما پس از آن، فعالیت این حمام تاریخی کاهش یافت تا جایی که به طور کامل بلا استفاده ماند. تا اینکه درسال 1378 توسط میراث فرهنگی و شهرداری مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و در سال 1385 پس از بازسازی، به عنوان موزه مردم شناسی شروع به فعالیت کرد.

معماری حمام شاه مشهد

مساحت و زیربنای حمام شاه مشهد چیزی حدود 2000 متر مربع می باشد و از بزرگترین حمام های تاریخی ایران به شمار می رود. مصالح اصلی به کار رفته در این بنا، آجر بوده اما از سایر مصالح مانند ساروج، کاشی، آهک، شیشه و فلز نیز استفاده شده است. حمام دارای معماری زیبا همراه با نقاشی های دیواری است که گردشگران و بازدیدکنندگان را جذب می کند.

قسمت اصلی و زیبای این حمام مربوط به سر بینه یا رختکن حمام است. این فضا دارای هشت ستون بوده و نقاشی های قدیمی بر روی دیوار های آن وجود دارد. در قسمت ورودی حمام دالان کوچکی است که بازدیدکنندگان می توانند در آنجا بلیط تهیه کنند. بعد از دالان، پله هایی وجود دارد که به هشتی حمام ختم می شود. در این قسمت ابزارها و اشیای قدیمی جهت نمایش وجود دارد. بعد از هشتی، سر بینه یا رختکن وجود دارد که ستون های سنگی آنها جلب توجه می کنند.

نقاشی های قدیمی حمام شاه مشهد

روشنایی و نورگیری حمام با روش گلجام تامین شده است. گلجام در واقع تکه های شیشه ای است که درون گچ کاری ساختمان در بالاترین نقطه خانه قرار می دهند تا نور بنا را تامین کند. البته امروزه روشنایی حمام با استفاده از سیستم برق کشی تامین می شود و روشنایی گلجام ها خیلی خودنمایی نمی کند.حمام شاه مشهد به دلیل مساحت زیاد، دارای قسمت های مجزایی است که موجب شهرت این بنا نیز شده است. در ادامه به بخش های مختلف حمام شاه اشاره شده است
سربینه یا رختکن : این قسمت در اکثر حمام های ایرانی از جمله در حمام شاه مشهد وجود دارد.

با این تفاوت که این رختکن دارای فضای بزرگ و زیبایی است و وجود ستون های سنگی در آن موجب معماری خاص و جذابیت آن گردیده است. تمام دیوار های این قسمت با نقاشی های زیبا و مینیاتوری ایرانی مزین شده است. ستون های سنگی و نقاشی های قدیمی جلوه و زیبایی این قسمت را دو چندان کرده است. علاوه بر این، سقف این قسمت دارای گچبری چند لایه بوده و قوس های به کار رفته در این گچبری ها از نوع شاخ بزی است. خود سربینه داری چهار قسمت است که هر کدام از آنها مربوط به استفاده اشخاص مختلف مانند مردم عادی، اشراف و بزرگان بوده است.

گرمخانه : گرمخانه محل اصلی شستشو و استحمام بوده که در قسمت انتهایی حمام قرار دارد. گرمخانه در واقع حوضچه ای مربعی شکل است دارای 4 ستون بوده و سقف آن نیز گنبدی شکل و با تزیین گلجام می باشد. در اطراف گرمخانه غرفه هایی برای استحمام و نشستن و یا ماساژ وجود دارد. خزینه آب گرم، در ضلع غربی گرمخانه وجود دارد. آب مورد نیاز حمام در ابتدا توسط قنات و بعدها توسط چاهی که در کنار حمام احداث شد، تامین می گردید. در قسمت شمالی گرمخانه فضای کوچی تحت عنوان نوره کش خانه وجود دارد که محل تراشیدن و اصلاح موهای زائد بوده است.

هشتی : این قسمت سربینه را به قسمت گرمخانه متصل می کند و دارای حوضچه ای است که افراد قبل از ورود به گرمخانه پاهای خود را در آن می شویند.

مسیریابی حمام شاه مشهد

حمام شاه مشهد در مجاورت حرم امام رضا قرار داشته و در ضلع غربی صحن رضوی است. پس از خروج از صحن جامع رضوی، در انتهای کوچه شهید اندرزگو 13 حمام شاه قرار دارد. برای بازدید از این مکان و سفر به مشهد مقدس می توانید تور مشهد را با قیمتهای مناسب از آژانس مسافرتی راز آسمان پایتخت انتخاب کنید.

سقف گچبری و نقاشی شده حمام شاه مشهد

حمام شاه مشهد از جمله بناهای تاریخی این شهر زیارتی به شمار می رود. در گذشته حمام های عمومی زیادی وجود داشته است که امروزه به مکان های بازدیدی و موزه های مختلف تبدیل شده اند. حمام شاه یا حمام مهدی قلی بیگ از جمله حمام هایی است که امروزه در شهر مشهد به موزه مردم شناسی  تغییر یافته است. حمام های ایرانی دارای معماری خاص و زیبایی هستند که می توان حتی بعد از گذشت سالها نیز از آنها به عنوان مکان های عمومی برای نمایش فرهنگ و آداب و رسوم استفاده کرد. حمام شاه در سال 1374 در لیست آثار ملی ایران ثبت گردید. ما در این مقاله به بررسی تاریخچه حمام شاه و سایر جاذبه های گردشگری آن می پردازیم.