آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم قوم ترکمن

ترکمن صحرا کجاست؟

نام دیگر این منطقه یعنی ترکمن صحرا، دشت گرگان می باشد. این منطقه در شمال شرقی ایران قرار دارد. شاید در تصاویری که در مجله ها و تلویزیون پخش می شود تصویر دویدن اسب ها را دیده باشید و دوست داشته باشید به این منطقه سفر کنید. ترکمن یکی از بکر ترین مناطق طبیعی در ایران می باشد. این صحرا مملو از جنگل، کوه و مراتع سرسبزی است که نظیر آن را قطعا در کتاب ها و یا کارت پستال ها دیده اید. این سرزمین بکر و زیبا محل زندگی قوم ترکمن می باشد. در ادامه بیشتر در خصوص فرهنگ و آداب و رسوم قوم ترکمن اطلاعاتی را بیان خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

طبیعت بکر ترکمن صحرا

در ابتدا لازم است بدانید ترکمن صحرا دقیقا در چه شهر هایی قرار دارد. این صحرای زیبا قسمتی از استان خراسان شمالی و گلستان را در بر گرفته است. شهر هایی که زیر مجموعه این صحرای زیبا هستند به شرح ذیل می باشند:

مراوه تپه
بندر ترکمن
گمیش تپه
آق قلا
کلاله
سیمین شهر
گنبد کاووس
نگین شهر
انبار آلوم

ترکمن صحرا از سمت شمال با جمهوری ترکمنستان و از سمت غرب با دریای خزر همسایه می باشد. اگر با تعریف هایی که کردیم به دنبال سفر به این صحرای زیبا هستید حتما در فصل بهار به این منطقه سفر کنید. چرا که در این فصل اوج زیبایی صحرای ترکمن را خواهید دید. هوا در این منطقه به قدری تمیز و عاری از آلودگی می باشد که با حضور در این منطقه متوجه آلودگی شهر های بزرگ خواهید شد. همانطور که می دانید این صحرا کوهستانی است و در فصل های پاییز و زمستان هوای سردی در این منطقه حکم فرما است. در نتیجه اگر قصد سفر به این منطقه را دارید در فصل بهار، تابستان و اوایل پاییز که هوا هنوز سرد نشده است اقدام به سفر نمایید. 

آداب و رسوم ترکمن

رسم آب و نمک ترکمن صحرا

یکی از غنی ترین آداب و رسوم این قوم، احترام به نان و سفره می باشد. این قوم از ضرب المثل ها و اصطلاحات زیادی در زمینه نام استفاده می کنند چرا که آن را برکت می دانند و سفره هم جایی است که برکت در آن قرار می گیرد. در نتیجه احترام به هر دوی آن ها یکی از واجبات می باشد. شاید به نظرتان جالب باشد اما این قوم پا گذاشتن در سفره را بی احترامی بزرگی قلمدار می کنند. این موضوع در مهمانی های بزرگ نظیر، دعوت از روسا و یا رئیس جمهور نیز رعایت می شود. این مهمانی به این شکل است که در بدو ورود مهمان ها، یک قرص نان و یک ظرف کوچک نمک در مقابل مهمان ها گذاشته می شود.

این مورد به معنی ادای احترام به مهمان می باشد. معمولا بعد از آوردن نان و نمک و تعارف آن به مهمان ها، یک تکه از نان به وسیله مهمان جدا و خورده می شود. این کار برای نمک گیر کردن مهمان صورت می گیرد. معمولا در مهمانی های بزرگ و زمانی که افراد خارجی به صحرای ترکمن سفر می کنند، این کار به منظور جلوگیری از خیانت به کشور عزیزمان ایران انجام می شود. این رسم سنتی می باشد و از اجداد ترکمن به ارث رسیده است. 

آیین ذکر در ترکمن ها 

آیین ذکر از قدیمی ترین رسوم صحرای ترکمن می باشد که تا چند وقت پیش اجرا می شد. اما امروزه این رسم به صورت ناقص و در تعداد محدودی از روستاهای اطراف صحرای ترکمن اجرا می شود. آیین ذکر جنبه های بسیاری از روان درمانی را در بر می گیرد. این آیین ریشه عمیقی در شامانیسم دارد. در قوم ترکمن عده ای وجود دارند که حکم روحانیون آغوز ها در پیش از اسلام را دارند. این روحانیون در اصطلاح شمن نام دارند. 
شمن ها با اجرای مراسمی باشکوه از نیاکان و اجداد خود درخواست کمک و شفای بیماران را می کنند. همچنین آن ها از خدا درخواست دفع ارواح خبیث را داشتند و این آیین، بعد از اسلام به پرخوانی و آیین ذکر شهرت پیدا کرد. این مورد رفته رفته با آیین و اعتقادات اسلامی مغایرت پیدا کرد و در طی گذر زمان کمرنگ شد.

جشن عروسی ترکمن صحرا

جشن های عروسی که در این قوم اجرا می شود از قدیمی ترین جشن های عروسی در ایران می باشد. این جشن با پایکوبی و رقص بسیاری همراه است. قطعا اگر یک بار در این مراسم حضور داشته باشید هیچ وقت آن را از خاطر نخواهید برد. ازدواج یکی از اصول اساسی در دین اسلام می باشد و به همین دلیل قوم ترکمن این رسم را بسیار جدی می گیرند و به آن پایبند هستند. معمولا پسر و دختر های ترکمن بعد از 12 سالگی اجازه نامزدی دارند. صیغه محرمیت برای آن ها بعد از سن 20 سالگی قرائت می شود.شاید به نظرتان جالب باشد اما زن و دختر ترکمن اجازه ازدواج با اقوام غیر ترکمن را ندارند. اما در مقابل مردان این قوم می توانند با افراد بیرون از قوم خود ازدواج کنند. در این قوم زنانی که بیوه می شوند باید تا یک سال به سوگ همسر خود بنشینند. بعد از گذشت یک سال پدر و مادر اجازه دارند تا مجدد دختر خود را به همسری مردی درآورند.

نکته جالب دیگر در این قوم عدم اجازه ازدواج پسران مجرد با زنان بیوه می باشد مگر تنها در یک مورد خاص. در صورتی که برادر همسر فوت شده تمایل به ازدواج با زن را داشته باشد این مورد امکان پذیر می باشد. مهریه دختران ترکمن در روز عروسی به صورت نقدی پرداخت می شود. به جای پرداخت پول نقد، امکان اهدای شتر، گاو و یا گوسفند نیز وجود دارد. مهریه که از جانب خانواده همسر پرداخت می شود باید تقدیم خانواده دختر شود و دختر هیچ حقی از این مهریه نخواهد داشت. در این قوم، رسم جهاز وجود ندارد و خانواده دختر با توجه به توانایی مالی که دارند و در صورت تمایل می توانند فرش و یا گلیمی اهدا کنند. مواردی که در بالا عنوان کردیم تنها تعداد اندکی از آداب و رسوم این قبیله می باشد.