آتشکده زرتشتیان کرمان

آتشکده زرتشتیان

می‌دانیم که دین اجداد آریایی ما زرتشت بوده؛ ایرانی‌ها از دیرباز یکتاپرست بودند و آتش را مقدس می‌دانستند. پیروان دین زرتشت در آتشکده‌ها عبادت می‌کردند. بنابراین دور از انتظار نیست که در همه شهرهای کشورمان یک آتشکده تاریخی و باستانی وجود داشته باشد. شهر کرمان یکی از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به‌شمار می‌رود. این شهر سالانه میزبان گردشگران بسیاری از کشورهای خارجی و مسافران داخلی است که با خرید بلیط هواپیما کرمان به آن سفر می‌کنند. در این شهر هم مانند سایر شهرهای ایران یک آتشکده تاریخی وجود دارد که از یکی از جاذبه‌های گردشگری این منطقه به‌شمار می‌رود. آتشکده زرتشتیان کرمان که امروز به موزه مردم شناسی زرتشتیان تغییر نام و کاربری داده، آخرین آتشگاه یا همان آتشکده ساخته شده در این استان است.

آتشکده زرتشتیان کرمان کجاست؟

آتشکده زرتشتیان کرمان در خیابان زریسف سابق و شهدای امروزی در تقاطع خیابان برزو آمیغی قرار دارد. این بنا در یک باغ زیبا و باصفا ساخته شد و در کنار این ‌که یک مرکز مذهبی و فرهنگی به‌شمار می‌رود، یک مکان زیبا و آرامش‌بخش است که گردشگرانی که با خرید بلیط قطار کرمان راهی این شهر شده‌اند، می‌توانند از آن بازدید کنند. این آتشگاه در تاریخ دهم مهر‌ماه سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. تمامی بخش‌های ساختمان آتشکده کرمان با آجر ساخته شده و بر سر در آن عبارات زرتشتی «همت، هوخت و هورشت» به‌معنای «اندیشه، گفتار و کردار نیک»، حک شده است. این بنا به‌صورت مدور یا دایره‌ای شکل و شامل دو طبقه است که ستون‌های بلندی دارد. طبقه دوم ساختمان مشرف به طبقه اول بوده و سقف داخلی کاملا مرتفع است. زیربنای آتشکده در ابتدا حدود ۴ هزار مترمربع وسعت داشت؛ اما بعدها خیرین زرتشتی اقدام به توسعه و گسترش آن کردند و وسعت ساختمان آن را به ۸ هزار مترمربع افزایش دادند.

آتشکده زرتشتیان کرمان در حال حاضر از چند ساختمان مختلف تشکیل می‌شود

سالن اجتماعات
سالن غذاخوری
کتاب‌خانه
مرکز پشتیبانی سایت انجمن
موزه مردم شناسی زرتشتیان
دبیرخانه
سالن کنفرانس
آموزشگاه ویژه زرتشتیان (کلاس‌های دینی)

همه این مراکز توسط انجمن زرتشتیان کرمان اداره می‌شوند.

تاریخچه آتشکده زرتشتیان کرمان

در رابطه با ساخت و تاسیس این مکان مذهبی دو داستان متفاوت وجود دارد. طبق یکی از این روایت‌ها باغ آتشگاه قبلا محل سکونت «جهانگیر اشیدری» بوده؛ در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی (زمان پهلوی دوم) با ایجاد تغییرات در ساختمان داخل باغ، این خانه تبدیل به آتشکده شد. جهانگیر اشیدری یک موبد زرتشتی سرشناس و پژوهشگر و تاریخ‌نگار زرتشتیان بوده است. اما در روایتی دیگر آمده که شخصی به‌نام «جمشید خدارحم نرسی آبادی»، یک بازرگان زرتشتی و اهل هندوستان که در شهر بمبئی زندگی‌ می‌کرده است، برای مدتی در کرمان اقامت می‌کند. نرسی آبادی شخصی خیر و نیکوکار بوده که هنگام عبور از شهرهای مختلف کشور ما مثل سیستان، تهران، کرمان و یزد سعی کرده آثار خیرخواهانه‌ای برجای بگذارد.

او هنگام اقامت در کرمان تصمیم می‌کرد یک مسافرخانه برای هم‌کیشان زرتشتی خود در این شهر بنا کند. در پی این تصمیم، یک باغ سرسبز را در محله زرتشتی نشین شهر که روبه‌روی مدرسه بزرگ ملی زرتشتیان قرارداشته، برای تاسیس مسافرخانه انتخاب می‌کند. او سه دانگ از این ملک را خریداری کرده و در آن آتشگاه و محل عبادت می‌سازد. صاحب سه دانگ دیگر ملک نیز پس از این تصمیم و ساخت‌وساز، سهم خود را به‌همراه نرسی آبادی در سال ۱۳۰۳ هجری شمسی، وقف جماعت کرده و سند آن را به انجمن جوانان زرتشتیان کرمان واگذار می‌کنند.

آتش آتشکده زرتشتیان کرمان

موبدان و تاریخ‌نویسان آتش آتشکده زرتشتیان کرمان را همان آتش مقدس و پاک چند هزار ساله می‌دانند که از معبد ورهرام کشور هند به ایران و شهر کرمان منتقل شده است. موبد این آتشکده می‌گوید هربار که یکی از بناهای مقدس زرتشتیان تخریب می‌شود یا وقتی در شرایط خاص پیروان دین زرتشت مجبور به جابه‌جایی عبادت‌گاهشان می‌شوند، آتش آتشگاه به مکان دیگری انتقال می‌یابد. او می‌گوید که آتش درون آتشگاه کرمان از قبل از دوره ساسانیان روشن بوده و تاریخ انتقال این آتش به مکان فعلی در کتب زرتشتیان روز سروش در ماه شهریور ۳,۶۵۲ یزدگری ثبت شده است.

موزه مردم شناسی زرتشتیان کرمان

آخرین آتشگاه زرتشتیان، امروزه تبدیل به اولین و تنها موزه مردم شناسی پیروان آیین پاک زرتشتی شده است. این موزه در حال حاضر برگ‌ترین و اصلی‌ترین مکان تجمعات پیروان دین و آیین پاک زرتشت در شهر کرمان به‌شمار می‌رود. اما بازدیدکنندگان این مکان همه زرتشتی نیستند و سالانه گردشگران بسیاری از سراسر کشور و دنیا، برای بازدید از این موزه و آتشگاه قدیمی به آن سر می‌زنند. ساخت این موزه در دهه ۱۳۷۰ توسط بهدینان فرزانه، هرمزدیار اشیدری و مهیندخت سیاوشیان از زرتشتیان کشورمان آغاز شد و در سال ۱۳۸۰ پایان یافت.

در یک طبقه موزه لوازم آشپزی قدیمی، کتیبه‌ها، لباس‌های مخصوص زرتشتیان و کتاب‌های قدیمی نگه‌داری می‌شود. طبقه دیگر موزه محل نگهداری عکس‌های قدیمی است. یکی از عکس‌های معروف این موزه، تصویری از مجلس شورای ملی در زمان حکومت قاجار است که کیخسرو و شاهرخ از نمایندگان زرتشتی کرمان در مجلس، در آن حضور دارند. در فضای میانی این دو طبقه پلکانی قرار گرفته که لوازم خانگی  و کشاورزی قدیمی در این محل نگهداری می‌شود. همه این لوازم توسط خانواده‌های زرتشتی جمع‌آوری شده‌اند.

یکی از قدیمی‌ترین اشیایی که در موزه مردم شناسی زرتشتیان کرمان نگه‌داری می‌شود، یک جلد کتاب دست‌نویس «گاتاها» است که قدمت آن به بیش از ۲۰۰ سال می‌رسد. علاوه‌براین یک آتشدان دستی نیز در این موزه قرار دارد که تاریخ ساخت آن روی بدنه‌اش سال ۱۲۰۷ حک شده است. آتشدان‌های قدیمی دیگر از نوع روغن‌سوز، پیه‌سوز و چراغ لاله نیز در این مکان در معرض نمایش قرار دارند. در کنار این‌ها لباس‌های زنانه با قدمت ۵۰ تا ۱۵۰ ساله که شبیه به لباس‌های دوره هخامنشیان تا ساسانیان‌اند؛ این لباس‌ها نشان می‌دهند بانوان زرتشتی تا ۲۰۰ سال گذشته هم لباس‌های با شکل باستانی ایرانی بر تن می‌کردند. مخنا، لچک، چارقد، کت، پیراهن و شلوار گلدوزی‌شده از جمله این لباس‌ها هستند. همچنین اسناد و فرتورهای انجمن ناصری زرتشتیان کرمان و رفسنجان و فرتورهای افراد سرشناسی همچون ارباب کیخسرو شاهرخ، میرزا برزو آمیغی، کشور خانم و پوراندخت در بخش فرتور و اسناد موزه زرتشتیان در این مکان نگه‌داری می‌شوند.