موزه آذربایجان در شهر تبریز

موزه آذربایجان

شهر زیبا و تاریخی تبریز در منطقه آذربایجان، یکی از خاستگاه‌های فرهنگ و هنر کشورمان به‌شمار می‌رود. تبریز از شهرهای تجاری و صنعتی ایران است که می‌توان آن را یکی از مناطق گردشگری کشور نیز دانست. این شهر تاریخ پرفرازونشیبی دارد که حاصل آن بناها و آثار تاریخی متعدد است. در کنار این بناها، موزه‌های جذاب و دیدنی بسیاری نیز در شهر تبریز ساخته شده که محل نمایش آثار و اشیای تاریخی کشور، تبریز و منطقه آذربایجان‌اند. یکی از مهم‌ترین موزه‌های این شهر، موزه آذربایجان است. موزه آذربایجان تبریز، دومین موزه تاریخی کشورمان بعد از موزه ملی تهران به‌شمار می‌رود و یکی از مکان‌های جذاب برای بازدید گردشگرانی است که با تور هوایی تبریز به این شهر سفر کرده‌اند. بیایید کمی بیشتر با این موزه، تاریخچه‌اش و آثار موجود در آن آشنا شویم.

آشنایی با موزه آذربایجان

همان‌طور که اشاره کردیم موزه آذربایجان تبریز مکانی مهم برای کشور محسوب می‌شود و بعد از موزه ملی تهران دومین گنجینه تاریخی بااهمیت ایرانی به‌شمار می‌رود. این موزه در کنار مسجد کبود از بناهای تاریخی شهر تبریز واقع شده و در آن آثار و اشیای مربوط به دوره‌های قبل از حمله اعراب، پس از اسلام و آثار تاریخی مربوط به دوره معاصر، نگهداری می‌شود زیربنای ساختمان این موزه ۲۴۰۰ مترمربع است و ۳ سالن برای نمایش آثار دارد. متراژ هریک از این سالن‌ها ۸۰۰ متر است.

در کنار این سالن‌ها، چند اتاق اداری و یک کتاب‌خانه نیز وجود دارد که در آن کتاب‌ها و آثار مربوط به پیش از حمله اعراب نگهداری می‌شوند. تعداد آثار نگهداری شده در سالن‌های نمایش موزه آذربایجان ۱۲هزار قطعه اعلام شده است. از این تعداد تنها ۲۳۰۰ اثر هنری و اشیای تاریخی ثبت شده‌اند و تعداد محدودی از این‌ آثار به‌دلیل محدودیت مکانی و فضای کم موزه به نمایش عمومی در آمده‌اند (این موضوع کمی نگران‌کننده است).

تاریخچه موزه آذربایجان

تصمیم برای راه‌اندازی موزه آذربایجان در شهر تبریز در سال‌های ۱۳۰۶ تا ۱۳۰۷ هجری شمسی، هنگام برگزاری نمایشگاه سکه‌های تاریخی تبریز در مدرسه تربیت این شهر گرفته شد. پس از برگزاری این نمایشگاه موقت، تلاش‌های بسیاری از سوی علاقه‌مندان فرهنگ و تاریخ تبریزی، برای ایجاد یک موزه تاریخی در این شهر صورت گرفت. در همین راستا، مدتی بعد حدود ۲۰۲ اثر باستانی مختلف از موزه ایران باستان تهران به تبریز منتقل و در کتابخانه ملی به نمایش گذاشته شد (سال ۱۳۳۶).در این زمان تعدادی از آثار و اشیای تاریخی این شهر در دبیرستان نجات نگهداری می‌شد. سرانجام در سال ۱۳۳۷ ساخت بنای موزه آذربایجان آغاز شد و این موزه در مهرماه سال ۱۳۴۱ به‌طور رسمی به بهره‌برداری رسید. نقشه یا پلان این موزه توسط باستان‌شناس معروف فرانسوی «آندره گدار» با‌توجه به معماری سنتی منطقه آذربایجان کشیده شد و «اسماعیل دیباج» از بزرگان فرهنگ، هنر و تاریخ آذربایجان، ساختمان این موزه را بنا کرد.

گشتی در موزه آذربایجان تبریز

یکی از قدیمی‌ترین آثار موجود در موزه آذربایجان «سفالینه‌های تپه اسماعیل‌آباد» است که قدمت بیش از ۷‌هزار ساله دارند. این آثار در طبقه همکف موزه قرار دارد. اجساد زنان و مردان مدفون شده در هزاره اول قبل از میلاد که در حفاری‌های باستان‌شناسان در سال ۱۳۷۸ در حیاط مسجد کبود تبریز یافت شده‌اند نیز در این موزه قرار گرفته‌اند. این اجساد مربوط به یک قبرستان باستانی با قدمت ۳‌هزار ساله در شهر تبریز هستند. زن و مرد مذکور در یک قبر یافت شدند و به‌همین دلیل تصمیم گرفته شد که به موزه تبریز منتقل شوند. این اجساد در طبقه همکف قرار گرفته‌اند.

سنگ‌های معدنی «سرپانتین» که در جیرفت کرمان یافت شد و روی آن‌ها تصاویر گیاهان و حیوانات باستانی حکاکی شده است از دیگر آثار کهن موجود در این مکان هستند. همچنین یک مجسمه الهه زن که در رستم‌آباد گیلان یافت شد و بیش از ۳هزار سال قدمت دارد در این مکان نگهداری می‌شود. این مجسمه سمبلی از ارزش زنان در ایران قبل از هخامنشیان است. ریتون‌های باستانی با قدمت ۲ تا ۳هزار سال متعلق به دوره‌های هخامنشی، اشکانیان و ساسانیان هم در این موزه نگهداری می‌شوند. آثار و اشیای مربوط به تمدن‌های باستانی ایران مانند اشیای به‌جا مانده از تمدن نیشابور (در قرن چهارم هجری) که اشیایی لعاب‌کاری شده با رنگ سفید با نقش‌ونگاره‌های اسلیمی و مزین به خط کوفی هستند، نیز در موزه آذربایجان در معرض نمایش قرار دارند.

علاوه‌بر این‌ها ظروف و اشیای سفالی مربوط به دوره ایلخانیان (قرن ششم هجری) در طبقه اول موزه نگهداری می‌شوند. سکه‌های ضرب شده باستانی مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی کشور و همچنین موقعیت‌های مکانی متفاوت از هخامنشیان تا قاجاریه یکی دیگر از گنیجنه‌های موجود در این مکان هستند (این بخش به‌تازگی به موزه اضافه شده است). در طبقه زیر‌همکف موزه هم آثار نفیسی از استاد مجسمه‌سازی مشهور تبریز «احد حسینی» در معرض نمایش قرار دارند. این مجسمه‌ها به‌نوعی سیر سرگذشت و اخلاق انسانی را در دوره‌های تاریخی نشان می‌دهند. یکی دیگر از بخش‌های تازه اضافه شده به موزه آذربایجان، بخش سنگ‌نگاره‌های تاریخی ایران است.

این سنگ‌نگاره‌ها یا همان کتیبه‌ها مربوط به ادوار مختلف تاریخی کشورمان هستند. آثار نگهداری شده در این بخش سنگ قبرهای تاریخی مربوط به دوره پس از حمله اعراب و زمان اسلامی شدن کشور، مجسمه‌های سنگی باستانی، پیکره‌های تراشیده شده انسانی و کتیبه‌های حکاکی شده در دوره‌های مختلف تاریخی کشور است. در آخر این‌که در این موزه جذاب به‌قدری آثار و اشیای تاریخی و فرهنگی مربوط به نیاکانمان یافت می‌شود که گردشگران تور هوایی تبریز بدون شک ساعت‌ها می‌توانند در موزه گشت‌وگذار داشته باشند و احساس خستگی نکنند.

موزه آذربایجان کجاست؟

اگر با تور هوایی تبریز به این شهر آذری زبان کشورمان سفر کردید و قصد بازدید از موزه آذربایجان را داشتید، باید به خیابان امام خمینی شهر رفته و به سمت مسجد کبود حرکت کنید. گفتیم که این موزه در جوار مسجد تاریخی کبود تبریز واقع شده است. تاکسی‌های شهر تبریز شما را به این منطقه می‌رسانند. اما اگر قصد دارید با اتوبوس یا مترو به این موزه سر بزنید، ایستگاه اتوبوس مسجد کبود (خط راه‌آهن-آب‌رسان) و ایستگاه متروی شهید بهشتی، ایستگاه‌های مترو و اتوبوس نزدیک به این مکان هستند. این موزه در تمام روزهای سال از ساعت ۹ صبح تا ۷ عصر میزبان گردشگران است و برای بازدید از آن نیاز به پرداخت هزینه ورودی دارید.